19. yüzyıla gelirken ve 19. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı topraklarında bankaların, özellikle Merkez Bankası'nın yokluğu "finans" kesiminde gelişmemişliğin etkilerini şiddetle hissettiriyordu. Nitekim Tanzimat ile başlayan çağdaşlaşma sürecinde yapılan ilk işlerden biri Merkez Bankası'nı ve onu izleyerek de ticaret bankaları ile borsayı, İngiliz ve Fransız sermayesi eliyle Osmanlı topraklarına taşımak olmuştu.
Osmanlı'nın çağdaşlaşma hareketinde finansın rolünü yansıtan "Galata Bankerleri", ilk baskısında Tanzimat ile başlayıp Düyun-u Umumiye İdaresi'nin kuruluşu ile bitiyordu. Oysa Prof. Haydar Kazgan daha sonra dergilerde yayımladığı makaleleri ile araştırmanın kapsamını Cumhuriyet dönemine dek taşımıştı. Kitabın Tarihçi Kitabevi'ndeki yeni baskısını hazırlayan (ikisi kendisinin geçmişte yetiştirdiği, bir diğeri kendisini okuyarak tanıyan) üç kişilik ekip ise bu makaleleri ikinci cilt olarak toplamayı ve böylece Galata Bankerleri için bütün tarihsel süreci kapsamayı tercih etti. Kitabın bu amaçla hazırlanan yeni baskısı, böylece tarihsel sürecin bütününü kapsayacak iki cilt olarak tamamlandı. Bu nedenle kitabın bu üçüncü baskısı Galata Bankerleri için tam bütünleşmiş bir tarihçeyi nakletmektedir.
Galata Bankerleri'nin bu tarihçesi, Osmanlı finansında oynadıkları rol yanında bu rolün olumlu yanlarını da nakletmektedir. Günümüzdeki krizlerde, özellikle ABD finansında ortaya dökülen yasa dışı ya da kural dışı oyunlar karşısında Galata Bankerleri'nin sergilediği Osmanlı ekonomisini destekleyici davranışlar ise gerçekten şaşırtıcıdır. Finansın çok farklı bir rol oynayabileceğini de ortaya koymaktadır, farklı koşullarda...
Gülten Kazgan
